woensdag 24 april 2019

Samenwerkende Europese inlichtingendiensten – altijd wantrouwig en steeds maatwerk

Inlichtingendiensten van de EU-landen werken samen in informele groepen waarover - door de aard van hun werkzaamheden - weinig bekend is. De Club de Berne is zo’n informeel platform, waarin de hoofden van de inlichtingendiensten van de 28 lidstaten plus Zwitserland en Noorwegen elkaar al bijna 50 jaar jaarlijks treffen.

De Club heeft werkgroepen en netwerken voor specifieke taken. Zo is na de aanslagen van 11 september 2001 de Counter Terrorism Group in het leven geroepen. Sommige, zoals het European Counter-Terrorism Centre (ECTC), zijn gelieerd aan Europol, het samenwerkingsverband van EU-politiediensten in Den Haag. Het delen van data over politie en justitiële zaken is uiterst gevoelig en kan niet zo maar met iedereen. Dat heeft te maken met vertrouwen en het gebrek daaraan - in de afkomst van de informatie, alsook het mogelijk gebruik. En niet zonder reden, want de lidstaten hebben verschillende tradities, prioriteiten en bondgenoten buiten de EU.

Wat de Brexit betekent voor samenwerking met de Britse instanties weet nog niemand. Ze zouden kunnen blijven meedoen, zoals de Zwitsers en de Noren, maar niets is zeker. Het beëindigen van die samenwerking zou in ieder geval een gevoelige klap voor het systeem zijn, want de Britten zijn zeer actief en leveren veel data. Ze hebben goede diensten en connecties met andere grote inlichtingendiensten in de wereld. Maar hun positie is mede gestoeld op hun rol als spil in Europese netwerken.

Onlangs werd in de Nederlandse pers bericht dat de AIVD minder informatie deelt met de Oostenrijkse BVT, omdat politici van regeringspartij FPÖ te veel invloed uitoefenen op de diensten en tevens nauwe banden hebben met de Russische regering. Bijvoorbeeld informatie die te maken heeft met Rusland: over de financiering van politieke partijen en fake nieuws. Voor Nederland gaat het vooral om de nasleep van het neerschieten van vlucht MH17. In andere zaken, zoals het voorkomen van aanslagen van jihadisten en van rechtse extremisten, is samenwerking met BVT nog steeds van groot belang. Inlichtingendiensten hechten daarom aan maatwerk en beslissen per zaak wat ze delen of niet. Netwerken en clubs in dit verband hebben dus structureel iets dubbelzinnigs.

Virginie Mamadouh