Zomertijd is echter geen EU-uitvinding en de controverse woedt al ruim een eeuw. De argumenten voor en tegen zijn bekend: energiewinst versus verstoorde biologische klokken. Het Europees Parlement vroeg vorig jaar om onderzoek naar de effecten van het verzetten van de klok, die bleken niet positief. Een grootschalige online consultatie onder de bevolking (die vooral door Duitsers werd ingevuld) gaf een duidelijke meerderheid van 84% voor afschaffing.
Discussie
Maar toen barstte de discussie los: wat te kiezen? Wintertijd of Zomertijd? En moeten wij - nu we toch bezig zijn - niet meteen een tijdzone kiezen die dichterbij de zonnetijd in ons land ligt dan Middeneuropese tijd (eigenlijk Duitse tijd)? De keuze voor Duitse tijd is indertijd op basis van economische argumenten gemaakt, we wilden aansluiten bij de Europese continentale markt. Maar het aannemen van Greenwich Mean Time (zoals het Verenigd Koninkrijk) zou geografisch gesproken meer logisch zijn. De medische wetenschap heeft aangetoond dat deze verandering gunstig zou uitpakken voor onze gezondheid.
2021
We kwamen er niet uit, en het zomertijd/wintertijd-systeem bleef nog maar even in stand. Het nieuwste voorstel van de Europese Commissie is om de lidstaten de keuze te laten, maar het verzetten van de klok vanaf 2021 te verbieden met het oog op de volksgezondheid.
Afspraak
Tijd is een afspraak. In agrarische samenlevingen is tijd sterk verbonden met de seizoenen. Pas in de middeleeuwen is in Europa afgesproken dat een uur in de zomer en de winter even lang is: 60 minuten. Het duurde nog eeuwen voordat men behoefte kreeg aan tijdsharmonisatie. Met de opkomst van de spoorwegen werd dat belangrijker: in 1847 werd in Engeland een standaard tijd aangenomen, in 1909 in Nederland (de middelbare tijd bij de Westertoren in Amsterdam).
Energiebesparing
Dat in de industriële samenleving het activiteitenpatroon niet gebonden was aan de wisselende hoeveelheid daglicht per seizoen bleef niet onopgemerkt. Sommigen pleitten al vroeg in de negentiende eeuw voor aangepaste begintijden in de zomer om van het daglicht te profiteren. In 1895 lanceerde een Nieuwzeelander het idee van een zomertijd: niet de afspraak verzetten, maar de klok. De eerste nationale toepassing was in het Duitse Rijk en in Oostenrijk-Hongarije in 1916, in de oorlog, om kolen te sparen. De tegenstanders volgden spoedig. Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog werd uit zuinigheid weer een zomertijd ingesteld, en wederom na de oliecrisis in 1973. In Nederland was dat in 1977. Zomertijd vindt men in veel landen op de wereld, maar niet waar de hoeveelheid licht weinig verandert (bij de evenaar) of dramatisch veel (bij de poolcirkel).
Harmonisatie
Buurlanden overlegden altijd al met elkaar over het moment waarop ze overstapten. De Europese Unie ging pas in 1996 een rol spelen bij de harmonisatie van deze overgang. Maar in dit verband zijn verschillen binnen grotere landen opvallend: Brazilië en Australië hebben vier, respectievelijk vijf tijdzones. Het zuiden van beide landen kent wel zomertijd, maar het noorden (bij de evenaar) niet. Binnen de VS en Canada zijn er verschillen, ook in wisseldatum. Dit doet vermoeden dat tijdverschillen niet zulke dramatische gevolgen zullen hebben voor de Europese eenwording. Gelijke klok of niet, verschillende werktijden en werkgewoontes zijn belangrijker.
Uitzonderingen
China is een uitzondering, met een enkele tijdzone voor het hele land. Hier werd maar kort geëxperimenteerd met zomertijd (in de jaren 80 van de vorige eeuw). Rusland (11 tijdzones, maar de treinen rijden overal op de klok van Moskou) kwam er ook van terug (net als van een poging om het met minder tijdzones te doen). In 2011 bleef het daar permanent zomertijd, maar sinds 2014 staat de klok er permanent op wintertijd. De gemoederen blijven verhit.
Virginie Mamadouh